حمل و نقل در طول تاریخ، چه در مورد حمل بار یا جابه‌جایی انسان تحولات بسیاری را پشت سر گذاشته است. از تولید اولین قایق‌ها و کشتیها تا ورود ماشین‌ها به ایران در این مقاله به طور خلاصه جمع‌آوری شده است. پس برای فهمیدن این مسیر پر پیچ و خم تاریخچه حمل و نقل همراه ما باشید.
Table of Contents
اولین وسایل حمل و نقل
دسترسی به آب‌های آزاد برای هر تمدنی در طول تاریخ بشر مهم بوده و هست. تمدن‌های مصر، ایران و اطراف آن از پیشگامان کشتی سازی بودند. اولین قایق‌ها و کشتیها بسیار ابتدایی بودند و با استفاده از خالی کردن تنه‌ی درختان یا به هم وصل کردن چوب‌ها پدید می‌آمدند. به مروز زمان امکان جابه‌جایی بارهای بزرگتر هم پدید آمد و اختراع پارو، روش به ظاهر مناسبی برای حرکت در آب بود تا اینکه بادبان‌ها اختراع شدند و به دنبال آن سفرها طولانی‌تر و بارها سنگین‌تر شدند.
پس از اختراع ماشین بخار، دستگاه‌های بسیاری صنعتی و به دست ماشین بخار متحول شدند. با این حال تا اواخر قرن نوزدهم که توربین‌های بخار در کشتیها استفاده شد، بخار به طور کامل جایگزین بادبان نشد. کشتیها در دریا امروزه از عناصر بزرگ حمل و نقل محسوب می‌شوند. به طوری که بیش از نود درصد مبادلات دنیا از راه دریا است.
انواع کشتی
- قله بر: از این نوع کشتیها که با هدف تجارت به کار می‌رود، دارای مخزن بزرگی است که امکان جابه‌جایی محصولاتی برنج، نفت و… را فراهم می‌کند.
- کشتی کانتینری: این نوع کشتیها هم که امکان تجارت را فراهم می‌کند، نقش مهمی در تجارت جهانی دارد. این نوع کشتیها معمولا روی خط خاصی حرکت می‌کنند که به حمل و نقل خطی معروفند و برای تخلیه بار نیاز به جرثقیل در بنادر دارند.
- کشتی کروز: با افزایش تقاضا برای سفرهای دریایی، نسل جدیدی از کشتیها پدید آمدند که با هدف ارائه اقامت و سرگرمی تهیه شده‌اند. امروزه کشتی‌های کروز تفریحی با ظرفیت بیش از ۶۵۰۰ مسافر و ۲۰۰۰ کارمند، تبدیل به بخش مهمی از اقتصاد و کسب و کار شده‌اند.
ماشین بخار، پرتابگری در راه حمل و نقل
پس از تکمیل موتور بخار توسط جیمز وات در سال ۱۷۸۱، چرخ دنده‌های تحول در دنیا روشن شد. استفاده از موتور بخار بر روی وسایل حمل و نقل هم تاثیر زیادی گذاشت. با شروع دهه۱۷۷، بسیاری از مخترعان سعی در ساخت اتوموبیل هایی داشتند که با بخار کار کنند ولی بسیاری از آنان درست کار نمی‌کردند و یا بسیار گران بودند. بعد ازسال ۱۷۵۷، خودروهایی با سوخت بنزین در دسترس عموم قرار گرفتند ولی باز هم این کالا بین ثروتمندان رواج داشت. کم کم ماشین‌ها، مخصوصا ماشین‌های بنزین سوز با قیمت مناسب‌تر بین مردم جا باز کردند.با ظهور خودوهای ارزانتر و رایجتر پس از جنگ جهانی دوم، در سال ۱۹۴۰ از هر ده خانواده فقط یک خانواده دارای خودرو شخصی بود و به مرور زمان اتوموبیل رایجتر شد تا اینکه در سال ۱۹۷۰ اکثر خانواده‌ها از نعمت ماشین برخوردار بودند. یکی از افرادی که در صنعت خودروسازی نقش مهمی داشت هنری فورد بود. او فورد مدل T را گسترش داد که به مرور زمان کیفیت کار بهتر، ساخت آسان‌تر و قیمتی مناسب‌تر داشت.
تاکسی
مفهوم تاکسی از قرن هفدهم وجود داشت. زمانی که کالسکه‌ها با نیروی اسب‌ها برای کرایه در سال در قرن هفدهم در دسترس قرار گرفتند. با این حال در سال ۱۸۹۷ اولین بار تاکسی را که به صورت امروزی می‌شناسیم مشاهده کردیم. یعنی زمانی که تاکسی‌هایی با سوخت وارد خیابان‌ها شدند.
پس از آن ما در شهرهای نیویورک، پاریس و لندن شاهد حضور تاکسی‌ها بودیم و پس از هجوم تاکسی‌های غیر رسمی، طبق قانون سال ۱۹۶۷ نیویورک، تاکسی‌ها به صورت اجباری زرد رنگ شدند. در سال ۱۹۴۰ با معرفی رادیو دو طرفه، امکان ارسال تاکسی به صورت موثرتر و راحت‌تر شکل گرفت.
راه آهن
در اواسط این صده با احداث راه آهن تحولی در حمل و نقل ایجاد شد. اولین راه آهن بزرگ از لیورپول به منچستر کشیده شد. به مرور زمان راه آهن گسترش عظیمی در بریتانیا پیدا کرد و با رشد آن بسیاری از راه‌ها را به هم وصل کرد. کم کم استفاده از انرژی برق جای سوخت را گرفت و هم اکنون سریع‌ترین قطارها و متروها با سرعتی مانند ۳۰۰ تا ۴۰۰ کیلومتر و حتی بیشتر، مشغول فعالیت هستند.
تاریخچه حمل و نقل در ایران
پس ورود کالسکه‌ها به ایران، این دستگاه فقط در دربار پادشاهان استفاده می‌شدند و عموم مردم از این وسیله بی‌بهره بودند. کم کم کالسکه‌ها در شهرهای تهران و اصفهان رایج شد و برای حمل مردم و بار مورد استفاده قرار‌گرفت.
راه آهن در ایران
در زمان ناصرالدین شاه، کم کم پای اولین ترن‌های بخار به ایران باز شد و به دنبال آن خطوط راه آهن در ایران راه اندازی شد.
خودروها در ایران
اولین اتومبیل در ایران رنو بود که توسط مظفرالدین شاه قاجار وارد ایران شد. البته دو دستگاه از این خودروها وارد ایران شد که یکی از آنها در میان راه خراب شد. اتومبیل سالم توسط شاهان قاجار مورد استفاده گرفت و دست به دست شد و احمد شاه هم ماشین جدیدی پس از آن خرید. کم کم جای خودروها بین مردم باز شد و به عنوان کامیون‌های باربری مورد استفاده قرار گرفت.
با گسترش واردات در ایران، مردم عادی علاقه‌مند به خرید این ارابه‌های بدون اسب بودند اما با وجود هزینه‌های بالا این کالا جای خود را میان اشراف و ثروتمندان پیدا کرد. با تولید انواع پیکان، در ایران آرزوی رسیدن به خودرو شخصی بین مردم آسان‌تر شد و با تولید ژیان توسط سایپا، سراسر خیابان‌ها را خودروهای شخصی فرا گرفت.
تاریخچه پیدایش اتوبوس
اولین اتوبوس‌ها برای حمل و نقل عمومی به که شکل امروزی میبینیم، مسیر بسیار پر پیچ و خمی را برای رسیدن به اهداف خود گذرانده‌اند. گران بودن اتوبوس‌هایی که توسط اسب‌ها کشیده می‌شدند و همچین خستگی اسب‌ها، موجب ظهور
تله‌کبین در سال ۱۸۷۳ توسط اسمیت هالیدی شد. با این وجود به دلیل پاره شدن کابل‌هایی که به تله کابین وصل بودند و تصادفاتی که انجام میشد، نقش خوبی برجای نگذاشت. کارل بنز در سال ۱۸۹۵ موتور اتوبوسی خود را اختراع کرد.
هزینه‌های ریل گذاری بعد از بحران جنگ جهانی دوم، موجب کنار گذاشتن اتوبوس‌های ریلی شهری و جای گذاری اتوبوس‌های موتوری شد. کم کم اتوبوس‌ها جای خود را میان مردم باز کردند. کمبود فضا و مهم‌تر از آن اثرات محیط زیستی موجب استقبال بسیاری از مردم نسبت به اتوبوس ها شد.
اختراع هواپیما
رویای پرواز انسان‌ها در زمان‌های قدیم همیشه وجود داشته است. حتی در فکر داوینچی بزرگ هم اختراع وسیله‌های برای پرواز بود. اما نتواست با طرح‌های اولیه خود از پرندگان وسیله‌ای برای پرواز انسان پدید آورد. پس از او در طی سال‌ها
تلاش‌های بسیاری برای پرواز انجام شد اما از موفق‌ترین نمونه آن، در دست برادران رایت است. هواپیماهایی که ما امروزه در آسمان میبینیم، کار این دو برادر است. آنها پس از به پرواز در آوردن هواپیمای تک موتوره خود در سال ۱۹۰۳، رویای پرواز بشر را برآورده کردند. در طی سال‌ها این اختراع تکیمل گردید و ما در عصرحاضر شاهد هواپیماهای پیشرفته هستیم.
تاریخچه هواپیما در ایران
اولین پرواز در ایران توسط یک خلبان لهستانی به نام کوزمینسکی انجام شد. او قطعات هواپمایش را از بندر انزلی به تهران آورد و پس از سرهم کردن این وسیله، شروع به انجام اولین پرواز خود کرد. او که هیچ تصوری نسبت به مکان فروداش نداشت، ناچار در بین هوا و زمین تصمیم به فرود در میدان مشق گرفت.
اولین خطوط هواپیمایی در ایران با همکاری دولت وقت و کشورهای اروپایی شکل گرفت. اولین پروازهای ایران با هدف جا به جایی کالا و مسافرین انجام گرفت و حتی هفته‌ای یک سفر به اروپا نیز داشت.
حمل و نقل در طول زمان تحولات زیادی را پشت سر گذاشته است و این مسیر را ادامه خواهد داد. تلاش برای ساخت وسایل نقلیه مقاوم‌تر، ارزانتر و کارآمدتر همیشه وجود دارد. همانطور که ما در عصر حاضر شاهد حضور ماشین‌هایی هستیم که با انرژی برق و تجهیزات پیشرفته، رویای مسیر حمل و نقل را برای رسیدن به آیندهای روشن میسر می‌کند.